Αιτίες που προκαλούν δυσλεξία

Υπάρχουν γενικά δύο κύριες κατηγορίες δυσλεξίας:  η επίκτητη και η αναπτυξιακή.

Επίκτητη μορφή δυσλεξίας μπορεί να έχει κάποιος ο οποίος είναι ικανότατος αναγνώστης και  χάνει ένα μέρος αυτής του της ικανότητας εξ’αιτίας ενός τραυματισμού του στον εγκέφαλο. Για παράδειγμα ένα άτομο που παθαίνει εγκεφαλικό ή ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα. Στο σημείο αυτό να τονιστεί ότι υπάρχουν αρκετές ομοιότητες όσον αφορά τη συμπεριφορά, μεταξύ ατόμων με επίκτητη δυσλεξία και ατόμων με αναπτυξιακή.

Η αναπτυξιακή δυσλεξία εμφανίζεται όταν ένα παιδί έχει δυσκολίες στην ανάγνωση αλλά και στο συλλαβισμό εκ’γεννετής. Να τονίσουμε πως η συντριπτική πλειοψηφία των παιδιών με δυσλεξία, πρόκειται για παιδιά που την έχουν εκ’γεννετής. Και μάλιστα φαίνεται πως είναι γενετικά καθορισμένη, καθώς  ενώ είναι γνωστό ότι περιπτώσεις όπως η μολυβδίαση, ο τραυματισμός στο κεφάλι ή η πρόωρη  γέννα μπορούν να προκαλέσουν δυσκολίες στην ανάγνωση. Φυσικά στο σημείο αυτό να τονίσουμε πως δεν είναι μία κατάσταση που κληρονομείται κατά 100%.  Με άλλα λόγια, εαν ένας γονέας έχει διαγνωστεί με δυσλεξία, αυτό δε σημαίνει απαραίτητα πως αυτό θα κληρονομηθεί στη συνέχεια και στο παιδί του.  Όπως επίσης είναι δυνατό να έχουμε δύο γονείς οι οποίοι να είναι δεινοί αναγνώστες, και ένα απο τα παιδιά τους να έχουν δυσλεξία.

Εντέλει, όπως και με πολλά άλλα γεννετικά καθορισμένα χαρακτηριστικά, υπάρχουν πολλοί συνδυασμοί παραγόντων που μπορούν να προκαλέσουν δυσλεξία, μερικοί απο τους οποίους είναι κληρονομικοί και άλλοι όχι. Για το λόγο αυτό εξάλλου ένα εκ των διδύμων αδελφιών μπορεί να είναι δυσλεκτικό ένώ ένα άλλο όχι.

Απο αυτοψίες έχει προκύψει ότι η αναπτυξιακή δυσλεξία συμβαίνει όταν τα εγκεφαλικά κύτταρα κάνουν συνάψεις με έναν κάπως “ασυνίθιστο” τρόπο. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα οι εγκέφαλοι των ανθρώπων με δυσλεξία να αντιδρούν με διαφορετικό τρόπο απο των υπολοίπων ανθρώπων, όταν βλέπουν ή ακούν κάποιες λέξεις.  Οι διαφορές στον τρόπο που κατασκευάζονται οι εγκεφαλικές συνάψεις στο έμβρυο, είναι μια διαδικασία η οποία συμβαίνει πρίν τον έκτο μήνα της εγκυμοσύνης. Οπότε παιδιά που έχουν υψηλή πιθανότητα να παρουσιάσουν δυσλεξία, γεννιόνται με εγκέφαλο που έχει δομηθεί να αποκρίνεται διαφορετικά στις λέξεις, απ’ότι ο εγκέφαλος παιδιών που έχουν πιθανότητες να γίνουν καλοί αναγνώστες. Σε κάποια παιδιά με υψηλή γεννετικά πιθανότητα ανάπτυξης δυσλεξίας, αυτές οι εγκεφαλικές διαφορές μπορούν να εμφανιστούν με τον τρόπο με τον οποίο αντιδρούν στον προφορικό λόγο κατά τους πρώτους μήνες της ζωής τους.

Έτσι άν το παιδί σας έχει αναπτυξιακή δυσλεξία, αυτό πιθανότατα σημαίνει πως η δομή του εγκεφάλου του είναι κάπως διαφορετική απο των υπολοίπων ανθρώπων.  Δηλαδή αυτό που πιθανόν συμβαίνει είναι πως υπάρχουν κάποιοι νευρώνες (εγκεφαλικά κύτταρα) σε ένα μέρος του εγκεφάλου, όπου πιθανόν να έχουν κάνει συνάψεις με έναν κάπως ασυνίθιστο τρόπο, ή να υπάρχουν νευρώνες σε κάποιο μέρος του εγκεφάλου όπου ουσιαστικά δεν ανήκουν εκεί.  Φυσικά όπως δύο άνθρωποι δε μοιάζουν ποτέ μεταξύ τους, έτσι και οι εγκέφαλοι δυο ανθρώπων δε μπορούν ποτέ να είναι ίδιοι.

Για το λόγο αυτό κάθε άνθρωπος έχει και διαφορετικά χαρίσματα δυνατότητες αλλά και  αδυναμίες. Ακριβώς για την ίδια αιτία κάποιος με δυσλεξία δε θα έχει τα ίδια χαρακτηριστικά με αυτά που πιθανόν παρουσιάζει το παιδί σας.  Είναι γεγονός πως κάποιες δυσκολίες μπορούν πιθανότατα να αναπτύσσονται σταδιακά και να μην είναι εμφανείες έως ότου το παιδί να έχει πλέον μεγαλώσει, ενώ άλλες να είναι πλέον εμφανείς όταν το παιδί ξεκινά την προσπάθειά του να μάθει ανάγνωση. Άλλωστε μην ξεχνάμε πως ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει 100 δισεκατομμύρια νευρώνες, γεγονός που τον καθιστά ένα πολύ πρόσφορο έδαφος για πρακτικά απειράριθμους διαφορετικούς συνδυασμούς.

Ερευνητές έχουν χρησιμοποιήσει πολλές μορφές από μεθόδους σάρωσης και απεικόνισης ώστε να κοιτάξουν τον εγκέφαλο ανθρώπων προκειμένου να ανακαλύψουν ποια μέρη του εγκεφάλου τους χρησιμοποιείται. Έτσι έχει βρεθεί πως υπάρχουν τμήματα του εγκέφαλου των ανθρώπων με δυσλεξία που θα λέγαμε πως υπερλειτουργούν, σε αντίθεση με άλλα που υπολειτουργούν, πάντα σε σύγκριση ενός μέσου αναγνώστη.  Αυτό σίγουρα δείχνει πως είναι πολύ διαφορετική η επεξεργασία της πληροφορίας. Με άλλα λόγια, ο εγκέφαλός τους κατανοεί με τέτοιο τρόπο που είναι αρκετά δύσκολο για αυτούς να διαβάσουν και να συλλαβίσουν.  Φυσικά αφού υπάρχουν διαφορετικές θεμελιώδεις ιδανότητες που βοηθούν στο διάβασμα και στην ορθογραφία, για το λόγο αυτό υπάρχουν και διαφορετικά είδη δυσλεξίας.