Δεν ξεκολλά από τη φούστα σας, επιζητά συνεχώς την προσοχή σας, επιμένει να παίξετε μαζί, θέλει να σας ακολουθεί παντού. Φυσικά, δεν διανοείται πως κάποιος άλλος θα αναλάβει να το ντύσει, να το ταΐσει ή να του κάνει μπάνιο, ούτε δέχεται εύκολα το χάδι των συγγενών ή των οικογενειακών φίλων που το αγαπάνε. Είναι ένας μικρός «κολλητσίδας» – με όλα τα υπέρ και τα κατά! Κάθε φορά που απομακρύνεστε από κοντά του, αρχίζει να κλαίει απελπισμένα. Μόλις, όμως, το πάρετε στην αγκαλιά σας, αμέσως ησυχάζει και σας χαρίζει ένα πλατύ χαμόγελο. Γιατί αντιδρά έτσι; Είναι πολύ απλό. Ένα μωρό γνωρίζει περισσότερο από κάθε άλλον τη μητέρα του, αφού αυτή το φροντίζει, ικανοποιεί τις λειτουργικές του ανάγκες, είναι κοντά του σχεδόν πάντα.

Το άγχος του αποχωρισμού Κάθε παιδί γύρω στον 7ο μήνα της ζωής του διαμορφώνει έναν ισχυρό συναισθηματικό δεσμό με τη μητέρα του. Το μωρό σας τώρα αρχίζει να ανακαλύπτει το συναίσθημα του φόβου. Και φοβάται ότι θα μείνει μόνο του, ότι μπορεί η μαμά του να φύγει και να το αφήσει – ακόμα κι αν, από τη μέρα που γεννήθηκε, περνάτε σχεδόν όλο το χρόνο μαζί του και δεν χάνετε ευκαιρία να του δείξετε τη στοργή και την αγάπη σας. Εκείνο, όμως, δεν είναι σε θέση να εκτιμήσει τις αποδείξεις της αγάπης σας.

Έτσι, λοιπόν, μόλις απομακρυνθείτε λίγο από κοντά του, απελπίζεται και βάζει αμέσως τα κλάματα, ακόμα κι όταν δεν υπάρχει κανένας λόγος. Γιατί όλη αυτή η απελπισία; Σε τι οφείλεται; Για να καταλάβετε και να εξηγήσετε αυτή την αντίδραση του παιδιού, πρέπει να προσπαθήσετε να δείτε τα πράγματα από την πλευρά του.

Αφότου γεννήθηκε, το μωρό σας έχει συνηθίσει να απολαμβάνει όλη σας την προσοχή και τη φροντίδα.
Εξαρτιόταν στην κυριολεξία από εσάς, αφού μόνο του δεν μπορούσε να ικανοποιήσει καμία του ανάγκη. Για το λόγο αυτό, δεν ξεχώρισε τον εαυτό του από τη μαμά του. Για εκείνο, είστε -για μεγάλο χρονικό διάστημα- η φυσική προέκταση του εαυτού του. Μόνο τώρα, που έχει κάπως μεγαλώσει, καταλαβαίνει ότι είστε δύο ξεχωριστά πρόσωπα. Αυτό, όμως, είναι δύσκολο να το δεχτεί, και έτσι υποφέρει με την απουσία σας. Βέβαια, το μωρό σας δεν κλαίει μόνο επειδή του λείπει η φυσική σας παρουσία. Η «μαμά» δεν αντιπροσωπεύει για το παιδί μόνο κάποια χάδια, γλυκά λογάκια και χαμόγελα, είναι επίσης για εκείνο μια μοναδική γέφυρα με την πραγματικότητα. Χωρίς την παρουσία της, νιώθει ακόμη μεγαλύτερη σύγχυση μέσα σε έναν κόσμο που του φαίνεται πολύ «επιθετικός» με τα τόσα καινούργια ερεθίσματα. Έτσι, για άλλη μία φορά, κλαίει. Το άγχος αυτό έχει ανοδική πορεία, με κορύφωση στο διάστημα μεταξύ 13ου και 18ου μήνα, και στη συνέχεια αρχίζει να ελαττώνεται σταδιακά. Η ηλικία αυτή αποτελεί και την κρίσιμη στιγμή στη ζωή κάθε παιδιού, αφού αρχίζει πλέον να ανεξαρτητοοποιείται. Αρχίζει να περπατά, να μιλά, να καταλαβαίνει την έννοια της ύπαρξής του, του εαυτού του. Αμέσως συμβαίνει μια αλλαγή στη σχέση του με τη μητέρα, η οποία στην επιστήμη της Ψυχολογίας ονομάζεται «ρήγμα». Η αλλαγή αυτή είναι ριζική και επηρεάζει το παιδί ανάλογα με τον τρόπο που τη χειρίζεται η μητέρα. Αν π.χ. εκείνη είναι πολύ δεμένη με το παιδί, τότε είναι πολύ πιθανόνα μη δεχτεί την τάση του για ανεξαρτησία. Συνήθως από το 3ο έτος, τα περισσότερα παιδιά ξεπερνούν το «άγχος» τους και μπορούν να μείνουν σε ένα χώρο με άλλα φιλικά ή συγγενικά πρόσωπα χωρίς απαραίτητα την παρουσία της μητέρας τους. Η «απεξάρτηση», λοιπόν, από τη μητέρα πρέπει να γίνεται σταδιακά, ώστε να κοπεί ο «ψυχολογικός ομφάλιος λώρος» και το παιδί να εξελιχθεί σε αυτόνομη και ολοκληρωμένη προσωπικότητα.

Κινήσεις που θα το βοηθήσουν

■ Μια καλή μέθοδος είναι να παρατηρήσετε το κλάμα του: Πόση ώρα κλαίει και τι ένταση έχει. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα μωρά δεν κλαίνε γιατί είναι πραγματικά δυστυχισμένα, αλλά γιατί θέλουν να τραβήξουν τηνπροσοχή. Αν το παιδί σας είναι ήδη ενός έτους, συνδέει ευκολότερα την αποχώρησή σας με πολύ συγκεκριμένες καταστάσεις. Για παράδειγμα, μπορεί να αρχίσει να κλαίει αν σας δει να κατευθύνεστε προς την πόρτα, γιατί θα νομίζει ότι πάτε για ψώνια. Σε αυτή την περίπτωση, μιλήστε του. Πείτε του: «Η μαμά δεν φοράει παπούτσια.
Όταν βγαίνει έξω η μαμά φοράει πάντα παπούτσια, όπως κι εσύ. Μη φοβάσαι, λοιπόν, θα μείνω εδώ μαζί σου». Σημασία έχει να του μιλάτε, να το καθησυχάζετε, χωρίς να υποτιμάτε οτιδήποτε μπορεί να αποτελεί πρόβλημα.
Επομένως, καλό θα ήταν να αποφεύγετε φράσεις όπως: «Τι φοβάσαι ότι θα πάθεις; Αφού είναι εδώ ο παππούς και η γιαγιά!».

■ Ενημερώστε το παιδί ότι πρόκειται να φύγετε, αν δεν σκοπεύετε να το πάρετε μαζί σας, εξηγώντας του πού θα πάτε και γιατί δεν μπορεί να έρθει μαζί σας. Αλλά κυρίως πρέπει να του υποσχεθείτε (και να το τηρήσετε) ότι, μόλις γυρίσετε, θα παίξετε μαζί του. Το κλειδί, λοιπόν, της επιχείρησης «αποχώρηση δίχως κλάματα» είναι να στρέψετε το ενδιαφέρον του παιδιού, από τη στιγμή του αποχωρισμού στη στιγμή που θα είστε και πάλι μαζί, γεμίζοντάς το με προσδοκίες. Φροντίστε να μην το «κοροϊδεύετε». Μην του λέτε ότι επιστρέφετε αμέσως, και ξαφνικά εξαφανίζεστε αφήνοντας το με κάποιον άλλον. Έτσι, το παιδί θα έχει ανασφάλεια και δεν θα ξέρει τι και πότε να πιστέψει!

■ Το γεγονός ότι πρέπει να γυρίσετε σύντομα στα εργασιακά σας καθήκοντα σας αναγκάζει να προβείτε στη λύση του παιδικού σταθμού (όταν δεν υπάρχει βοήθεια από τη γιαγιά). Συνήθως τα πολύ μικρά παιδιά δεν είναι έτοιμα για τόσο μεγάλες αλλαγές σε πρόσωπα και χώρο. Χρειάζονται ένα οικείο και ήρεμο περιβάλλον, καθώς επίσης και ένα κατάλληλο και κατ’ αποκλειστικότητα πρόσωπο (συγγενικό ή μια μπέιμπι σίτερ) που θα ασχολείται μαζί του και θα το βοηθήσει να πατήσει στα πόδια του πρακτικά και συναισθηματικά. Αν πρόκειται να μεταφερθεί σε άλλο χώρο, θα πρέπει να πάρει μαζί του όσο το δυνατόν περισσότερα προσωπικά αντικείμενα, καθώς και κάποιο αγαπημένο του παιχνίδι, μαξιλάρι ή κουβέρτα, με τα οποία είναι πολύ συναισθηματικά συνδεδεμένο.

■ Μην είστε συγκρατημένοι στις εκδηλώσεις αγάπης και τρυφερότητας, για να το βοηθήσετε να απαγκιστρωθεί από πάνω σας. Μια ψυχρή συμπεριφορά μπορεί να προκαλέσει τα αντίθετα αποτελέσματα και να το κάνει να σας αναζητά περισσότερο.

■ Αποφύγετε να είστε υπερπροστατευτική μαζί του, γιατί κάτι τέτοιο ενισχύει την εξάρτηση και ευνουχίζει συναισθηματικά το παιδί γεμίζοντάς το με φόβους, ανασφάλεια και ανικανότητα να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα μόνο του.

■ Επιβραβεύστε τις προσπάθειές του, όποτε κάνει κάτι μόνο του.

Τέστ για να διαγνώσετε τα σημάδια των «εξαρτημένων» παιδιών
Αν το παιδί σας εμφανίζει τρία ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα σε ηλικία μεγαλύτερη των 2 ετών, τότε βιώνει υπερβολικό άγχος αποχωρισμού, οπότε καλό θα ήταν να πάρετε τη γνώμη ενός ειδικού.

• Αυξημένη αγωνία όταν συμβαίνει ή επίκειται αποχωρισμός από το σπίτι ή από σημαντικά πρόσωπα του περιβάλλοντός του.
• Υπερβολική αγωνία που αφορά την πιθανότητα να συμβούν ατυχήματα ή απώλειες σημαντικών προσώπων του περιβάλλοντός του.
• Υπερβολικό άγχος ότι ένα αποκρουστικό γεγονός θα οδηγήσει σε αποχωρισμό από ένα σημαντικό πρόσωπο του περιβάλλοντός του.
• Επίμονη απροθυμία ή άρνηση να πάει στο σχολείο ή αλλού, εξαιτίας του φόβου αποχωρισμού.
• Επίμονος και υπερβολικός φόβος να μείνει μόνο στο σπίτι ή χωρίς σημαντικά πρόσωπα του περιβάλλοντος ή χωρίς άλλα οικεία πρόσωπα.
• Επίμονη απροθυμία ή άρνηση να πάει για ύπνο χωρίς την παρουσία κάποιου σημαντικού για εκείνο ενηλίκου, ή να κοιμηθεί σε άλλο σπίτι.
• Επαναλαμβανόμενοι εφιάλτες με θέμα τον αποχωρισμό.
  Επαναλαμβανόμενα παράπονα σωματικών ενοχλημάτων (πονοκέφαλος, ναυτία, εμετοί), όταν συμβαίνει ή επίκειται αποχωρισμός από σημαντικά πρόσωπα.