Η αισιοδοξία και η απαισιοδοξία αφορούν τον τρόπο που ερμηνεύουμε τα γεγονότα, καθώς και τις προσδοκίες μας για το μέλλον. Οι αισιόδοξοι άνθρωποι διακατέχονται από ελπίδα και εμπιστοσύνη και προσβλέπουν, γενικά, σε θετική έκβαση των όποιων προσπαθειών, ακόμη κι εκεί που εμφανίζονται δυσκολίες. Γιατί η αισιοδοξία μάς βοηθά να αντιδρούμε στις αντιξοότητες, να προσπαθούμε με πείσμα να βρούμε λύση και να αφοσιωνόμαστε στο να ξεπεράσουμε όλα τα εμπόδια. Ακόμα και οι πιο επώδυνες, επίπονες και δυσάρεστες δοκιμασίες αντιμετωπίζονται με μαχητική διάθεση, αρκεί να έχει κάποιος την αίσθηση πως μπορεί να ασκήσει έλεγχο πάνω τους. Αν αισθάνεται ανίσχυρος, κινδυνεύει να χάσει κάθε ευκαιρία. Αντίθετα, οι απαισιόδοξοι άνθρωποι προσδοκούν, εξ αρχής, αρνητικά αποτελέσματα. Το αισιόδοξο άτομο ερμηνεύει τις αποτυχίες του ως προσωρινές και εφήμερες, ως μεμονωμένα περιστατικά τα οποία οφείλονται κατά βάση σε εξωγενείς παράγοντες, παρά σε προσωπικά λάθη.

Για τους αισιόδοξους κάθε επιτυχία είναι:
1. Προσωπική: Οφείλεται στις δυνατότητές μου και επιβεβαιώνει την ικανότητά μου να αντιμετωπίζω την πραγματικότητα.
2. Καθοριστική: Έχει μεγάλη σημασία και θα έχει θετική επίδραση σε όλα.
3. Μόνιμη: Θα επαναληφθεί στο μέλλον, γιατί το πρώτο βήμα εξαρτάται από μένα και τις ικανότητές μου.

Αντίθετα, κάθε αποτυχία είναι:
1.Απρόσωπη: Πρόκειται για ένα τυχαίο δυσάρεστο συμβάν που οφείλεται στις περιστάσεις.
2.Περιορισμένη: Δεν επηρεάζει την υπόλοιπη ζωή μου.
3.Συμπτωματική: Δε θα επαναληφθεί στο μέλλον.

Οι απαισιόδοξοι ερμηνεύουν τα γεγονότα με εντελώς διαφορετικό τρόπο. Υποτιμούν τη σημασία των επιτυχιών, επισημαίνουν πως πρόκειται για εξαίρεση και υπερεκτιμούν τις ευνοϊκές περιστάσεις, ενώ επωμίζονται τις ευθύνες των αποτυχιών ως επιβεβαίωση της ανεπάρκειάς τους. Αυτός ο τρόπος αντιμετώπισης των πραγμάτων έχει σημαντικές επιπτώσεις. Τη στιγμή που ο αισιόδοξος πιστεύει πως κρατάει τη ζωή στα χέρια του, ο απαισιόδοξος είναι αβέβαιος για τη δυνατότητά του να ορίζει το πεπρωμένο του και παραιτείται, γίνεται παθητικός και μεμψίμοιρος.

Αντιθέτως, το απαισιόδοξο άτομο πιστεύει ότι τα αρνητικά γεγονότα τα προκαλεί το ίδιο και ότι αυτά έχουν έναν σταθερό και μόνιμο χαρακτήρα –το γνωστό «συννεφάκι» που ακολουθεί μερικούς, όπου κι αν κρύβονται και ό,τι κι αν κάνουν. Μια αισιόδοξη γυναίκα πιστεύει  πως η εγκυμοσύνη της θα εξελιχθεί με τον καλύτερο τρόπο. Μια αισιόδοξη μητέρα δεν παρασύρεται σε πανικό όταν αφήνει για πρώτη φορά το μωρό της με τη νταντά, ούτε κάθεται καρφωμένη στο  μπαλκόνι όταν πηγαίνει την πρώτη του βόλτα με τους φίλους του. Εννοείται πως οι εποχές είναι δύσκολες και δεν είναι πάντα εύκολο να σκεφτόμαστε θετικά. Αυτό που χρειάζεται είναι μια καλή προπόνηση. Σύμφωνα άλλωστε με τους ερευνητές ψυχολογίας εκτός της πιθανής επίδρασης γενετικών παραγόντων, καταλυτικό ρόλο παίζει το περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγαλώνει το παιδί.

Αισιοδοξία στην εποχή της κρίσης
Σε μια εποχή που όλοι μας βιώνουμε μια γενική κρίση οικονομική, αλλά και κοινωνική συχνά τη μεταφέρουμε μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον και κατά συνέπεια στα παιδιά. Τώρα περισσότερο από ποτέ είναι λοιπόν που χρειάζεται εγρήγορση και εκπαίδευση ώστε να προφυλαχθούν τα παιδιά από αυτή την «τοξική» κρίση αρνητισμού που εισβάλλει στην οικογένεια. Η αρνητική αυτή περίοδος όσο κι αν μας ταλαιπωρεί συγχρόνως είναι και μία ευκαιρία να εξασκηθούμε στο να παραμείνουμε ψύχραιμες και θετικές και να ανακαλύψουμε τη δύναμη της αισιοδοξίας. Η θετική σκέψη δεν είναι κάτι δεδομένο, αντίθετα, απ’ τη φύση μας έχουμε μια τάση στο αρνητικό και το φόβο. Όμως όταν καλλιεργήσουμε την αισιοδοξία μπορεί να εκπλαγούμε από το πόσο δημιουργικοί μπορούμε να γίνουμε. Τόσο εμείς όσο βέβαια και τα παιδιά μας. Ας τα βοηθήσουμε λοιπόν να αποκτήσουν θετική διάθεση για τη ζωή.

Προσοχή στις προσδοκίες σας
Αν λέτε συχνά σε ένα παιδί πως είναι κακό, τότε κάποια στιγμή σίγουρα θα γίνει. Αν πάλι του λέτε συνεχώς πόσο καλό είναι στην προσπάθεια του να μη σας διαψεύσει μπορεί να προσπαθήσει να γίνεται συνεχώς αρεστό σε όλους. Η έννοια του «καλού» παιδιού μπορεί να ερμηνευτεί με διάφορους τρόπους, για του ενηλίκους: Είναι «καλό» σημαίνει δεν ενοχλεί τους μεγάλους ή δεν διατρέχει κινδύνους και επομένως δεν προκαλεί άγχος στους γονείς. Όμως αυτό το παιδί μπορεί απλώς να κρύβει από τον εαυτό του και από τους άλλους τα πραγματικά και πιο αυθόρμητα συναισθήματά του. Καλό λοιπόν θα ήταν να διαγράψετε από το καθημερινό σας λεξιλόγιο χαρακτηρισμούς και ταμπέλες του τύπου «είσαι κακό παιδί», γιατί μπορεί να λειτουργήσουν για το παιδί ως αυτοεκπληρούμενη προσδοκία. {Αυτοεκπληρούμενη προφητεία είναι ο ψυχολογικός όρος}Αυτό σημαίνει ότι το παιδί, στην προσπάθειά του να σε βγάλει αληθινό, βάζει στόχο να αποδείξει με τη συμπεριφορά του. Ο τρόπος άσκησης κριτικής στα παιδιά μας είναι ένας παράγοντας που θα πρέπει να έχουμε υπόψη. Εάν αποδίδουμε τις αποτυχίες ενός παιδιού σε προσωπικά, σταθερά στοιχεία του χαρακτήρα του, τότε εκείνο πρόκειται να εσωτερικεύσει έναν πεσιμιστικό τρόπο αντίληψης του εαυτού και των πράξεων του, να υποτιμήσει τις δυνατότητες του. Εάν, για παράδειγμα, η κριτική μας προς το παιδί γίνεται στη βάση «πχ είσαι κακό παιδί, χαζό κτλ ,μαθαίνουμε στο παιδί να ερμηνεύει κάθε δυσκολία ως προσωπικό μειονέκτημα, καθώς επίσης να προσδοκά εκ των προτέρων (ή ακόμη, και να προκαλεί ασυνείδητα) αρνητικά αποτελέσματα. Η προσωπικότητα, ο χαρακτήρας και οι δυνατότητες ενός παιδιού θα πρέπει να αποτελούν σταθερές και αταλάντευτες αξίες, εάν θέλουμε τα παιδιά μας να σκέφτονται αισιόδοξα για τον εαυτό τους. Θα πρέπει να έχουμε εμπιστοσύνη και να προσπαθούμε να κατανοούμε τις όποιες συμπεριφορές τους αντί να τις κρίνουμε αβίαστα.

Αφήστε το παιδί να κάνει λάθη
Όταν το παιδί έχει κάποιο πρόβλημα, μην βιάζεστε να του δώσετε λύση. Αφήστε το να σκεφτεί μόνο του. Αν δεν αποτύχει κάποιες φορές δε θα μάθει ποτέ να προσπαθεί.  Τα παιδιά θα κάνουν λάθη όπως και οι ενήλικες κάνουν λάθη. Είναι βέβαια πολύ σκληρό να βλέπεις το παιδί σου να κάνει λάθη ιδιαίτερα μεγάλα. Αυτός ο φόβος του γονιού για τα πιθανά λάθη είναι συχνά και η αιτία των λαθών. Μην ξεχνάτε πως η υπερπροστασία μπορεί να μετατρέψει ένα παιδί γεμάτο περιέργεια και θάρρος σε ένα φοβισμένο παιδί. Να θυμάστε πως το λάθος δεν είναι συμφορά, αλλά ευκαιρία μάθησης. Είναι μέρος της διαδικασίας της ενηλικίωσης και τις περισσότερες φορές είναι πολύ διδακτικό. Αν μπορείτε να του πείτε «απόλαυσε τις περιπέτειές σου σήμερα και δες τι μπορείς να μάθεις από τα λάθη που θα κάνεις», θα το απαλλάξετε από πολλά άγχη.  Κάτι τέτοιο δημιουργεί ένα κλίμα ελευθερίας στο οποίο κανείς εκπαιδεύεται να μεγαλώνει χωρίς να χάνει καθόλου από την αυτοεκτίμησή του, κάνοντας αμέτρητα λάθη, όπως είναι φυσικό και απολύτως μέρος της ζωής.

Επιτρέψτε στο παιδί σας να νιώσει άσχημα
Αν θέλει να κλάψει, αφήστε το. Αν θέλει να θυμώσει ακόμη καλύτερα. Είναι πολύ σημαντικό για ένα παιδί να μπορεί να εκφράζει τα συναισθήματα του.  είναι να μπορεί να εκφράζει  οι αρνητικές εμπειρίες έχουν τη δική τους χρησιμότητα, μια που η αντιμετώπιση των προβλημάτων βοηθά στην ενίσχυση της προσαρμοστικότητας, διευκολύνει τα παιδιά να οχυρώνονται απέναντι στο στρες και τους δίνει τις ικανότητες να αντεπεξέλθουν στα εμπόδια. Ενθαρρύνετέ το να ασχοληθεί με κάτι που του προκαλεί ευχαρίστηση και ταυτόχρονα το δυσκολεύει. Βάλτε του ως στόχο να ξεχάσει το εύκολο μήνυμα του σύγχρονου πολιτισμού για χαλάρωση και κατανάλωση και να αναλάβει προκλήσεις. Αθλητισμός, μουσική, τέχνη, χορός, εθελοντισμός είναι οι καλύτερες επιλογές. Το μήνυμα που πρέπει να περνάμε είναι ότι η δημιουργική προσπάθεια είναι εξαιρετικά ικανοποιητική.

Χρησιμοποιήστε τους επαίνους με προσοχή
Όταν επιτυγχάνουν σε κάτι, επαινέστε όχι την επιτυχία, αλλά την πράξη τους που την προκάλεσε, π.χ. το σωστό διάβασμα για έναν καλό βαθμό. Ο έπαινος οδηγεί σε αυτοπεποίθηση και η αυτοπεποίθηση σε αυξημένη αισιοδοξία του παιδιού σας. Δεν πρέπει όμως να επικροτείτε κάθε πράξη τους, ακόμη κι αυτές που δεν κρίνετε σωστές. Τα παιδιά αντιλαμβάνονται πότε τα θετικά σχόλια έχουν αντίκρισμα. Αν τα επαινείτε διαρκώς και ψεύτικα, το πιο πιθανό είναι σε κάθε αποτυχημένη προσπάθεια τους να νιώθουν δυστυχισμένα.

Γίνετε εσείς το αισιόδοξο πρότυπο
Αν ένας γονιός έχει την τάση να σκέφτεται απαισιόδοξα, το πιο πιθανό είναι ότι και το παιδί του θα σκέφτεται απαισιόδοξα, μια που σύμφωνα με τους παιδοψυχολόγους  κληρονομούμε στα παιδιά μας, όχι μόνο τα γονίδια μας, αλλά και την αισιοδοξία ή την απαισιοδοξία μας. Και βέβαια δεν έχει σημασία μόνο τι λέμε και τι προβάλλουμε, αλλά και τι πραγματικά αισθανόμαστε και πιθανά ασυνείδητα μεταφέρουμε ως στάση ζωής.

Δώστε έμφαση στη δύναμη της οικογένειας
Κάθε οικογένεια αντιμετωπίζει, προβλήματα, συγκρούσεις, εντάσεις και παρεξηγήσεις και κατά καιρούς καλείται να ξεπεράσει κάποιες διαπροσωπικές σχέσεις. Παράλληλα, όμως, κάθε οικογένεια διέπεται από θετικά και δυνατά στοιχεία που τη βοηθούν να αντεπεξέρχεται στις αντιξοότητες και να βρίσκει (καινούργιες) ισορροπίες. Ερευνητικά αποτελέσματα έχουν δείξει ότι η έμφαση σε αυτά τα δυνατά χαρακτηριστικά του συστήματος μιας οικογένειας (π.χ. χιούμορ, κοινωνικές σχέσεις, διάθεση για ενεργητική ακρόαση) ενισχύουν την αισιοδοξία των παιδιών. Αντιθέτως, παιδιά των οποίων οι γονείς εξέφραζαν δυσαρέσκεια με τον τρόπο που λειτουργούσε η οικογένεια τους, δήλωναν μικρότερα επίπεδα αισιοδοξίας και ελπίδας.

Κάντε το να νιώσει ασφάλεια
Είστε πάντα διαθέσιμες όταν σας ζητάει, νιώθει ασφάλεια και σταθερότητα και του εμπνέετε εμπιστοσύνη;  Σύμφωνα με έρευνες η ασφάλεια που νιώθει το παιδί διαμορφώνεται στους πρώτους μήνες, εφαρμόζεται όμως σε όλη τη ζωή του. Τα αισιόδοξα παιδιά είναι και ασφαλή παιδιά, καθώς έχουν εμπεδώσει ένα αίσθημα βασικής εμπιστοσύνης για τον εαυτό τους και για τον κόσμο γύρω τους.

Όταν οι εμπειρίες ζωής είναι τέτοιες που το παιδί αισθάνεται ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτα για να αποτρέψει ή για να αντιστρέψει μια δεδομένη κατάσταση{για παράδειγμα σε καταστάσεις πένθους, διαζυγίου γονέων κτλ} τότε το αποτέλεσμα είναι η απαισιοδοξία για το μέλλον. Με άλλα λόγια, το μικρό παιδί θα πρέπει να έχει την αίσθηση ότι ασκεί το ίδιο κάποια επίδραση στο περιβάλλον του.

Γελάστε άφοβα
Και φυσικά, αφήστε το παιδί σας να κάνει το ίδιο. Η ψυχολογική και σωματική χαλάρωση που μας προσφέρει το γέλιο, απομακρύνει την προσοχή από καταστάσεις που προκαλούν θυμό, ενοχές, στρες και άλλα αρνητικά αισθήματα. Μας επιτρέπει να βλέπουμε δύσκολες καταστάσεις με νέα προοπτική, περισσότερο σαν πρόκληση παρά σαν απειλή. Σε κοινωνικό επίπεδο, το γέλιο και το χιούμορ, δημιουργούν δεσμούς και καλύτερες σχέσεις με άλλους. Το χιούμορ και το γέλιο έχουν σημαντικές δυνατότητες μείωσης και ανακούφισης από το στρες. Το γέλιο μειώνει στο αίμα ορμόνες του στρες (αδρεναλίνη, κορτιζόνη, επινεφρίνη) ενώ αυξάνει ορμόνες που προάγουν την υγεία (ενδορφίνες, νευροδιαβιβαστές). Το διάφραγμα, οι κοιλιακοί και άλλοι σωματικοί μυς ασκούνται όταν γελούμε και έτσι βοηθούν την καρδία και τα αγγεία.

Ταχύρυθμα μαθήματα αισιοδοξίας

Μικρές ερωτήσεις που εκπαιδεύουν αισιόδοξα παιδιά

• Ποια όμορφα πράγματα είδες, άκουσες, αισθάνθηκες, μύρισες, άγγιξές σήμερα;
• Ποιους ανθρώπους συνάντησες και ποια ήταν τα καλά τους στοιχεία;
• Ποια ήταν τα πιο όμορφα σημεία της ημέρας σου;
• Ποια είναι τα δυνατά σου σημεία, ποια είναι τα προσόντα σου;
• Πού τα κατάφερες πολύ καλά τελευταία;
• Στα παιδιά η αισιόδοξη στάση και η θετική ερμηνεία των γεγονότων έχουν πολλαπλά οφέλη.

Σύμφωνα με ευρήματα ερευνών, τα αισιόδοξα παιδιά:

• Εχουν πολύ καλή μαθησιακή απόδοση
• αντιμετωπίζουν τις δύσκολες καταστάσεις με μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα.
• Προσανατολίζονται στην επίτευξη των στόχων με μεγαλύτερη επιμονή, δοκιμάζουν διάφορες εναλλακτικές λύσεις και αποδέχονται καλύτερα την πραγματικότητα
• Είναι λιγότερο θυμωμένα και θλιμμένα, και αντίθετα περισσότερο δραστήρια, κοινωνικά και ικανοποιημένα από τη ζωή τους.
• Οι αισιόδοξοι έφηβοι εκδηλώνουν λιγότερο συχνά επικίνδυνες συμπεριφορές (π.χ. χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών), συγκριτικά με τους απαισιόδοξους συνομήλικους τους.
• Εν τέλει, τα αισιόδοξα παιδιά έχουν καλύτερη σωματική και ψυχική υγεία και ζουν περισσότερο από ό,τι τα απαισιόδοξα παιδιά.
• Τα καλά νέα είναι ότι η αισιοδοξία είναι αποτέλεσμα μάθησης. Με άλλα λόγια, ο τρόπος με τον οποίο ερμηνεύουμε τον κόσμο γύρω μας είναι μια μαθημένη, εν πολλοίς, λειτουργία.