Εισαγωγή στο Ψυχόδραμα

Όλος ο κόσμος μια σκηνή και όλοι οι άνδρες και οι γυναίκες κυρίως ηθοποιοί έχουν τις εισόδους και τις εξόδους τους και ένας άνθρωπος κατά τη διάρκεια της ζωής του παίζει πολλούς ρόλους

W. Shakespeare ( «Όπως σας αρέσει», πράξη 2η, σκηνή 7η, 139-142)

Το ψυχόδραμα ιδρύθηκε από τον Jacob Moreno στις αρχές του 20ου αιώνα στη Βιέννη και σύμφωνα με τα λόγια του ιδρυτή του είναι ένας τρόπος να ασκηθούμε στην ζωή χωρίς να επιβάλλεται τιμωρία για τα λάθη. Η  δράση που πραγματοποιείται σε μια ομάδα είναι ένας τρόπος να δει κανείς τη ζωή κάποιου όπως αυτή  εξελίσσεται. Είναι ένας τρόπος να βιώσουμε τι έγινε και τι δεν έγινε σε μια δεδομένη στιγμή. Η ομάδα εκδραματίζει  ένα τμήμα της ζωής, όπως φαίνεται μέσα από τα μάτια του πρωταγωνιστή ή του θέματος  της συνεδρίας.

Η συνεδρία αποτελείται από τρία μέρη, την ‘προθέρμανση'(ή ζέσταμα), τη ‘δράση’ και την ‘ανταλλαγή’.

Η προθέρμανση εξυπηρετεί το να παράγει μια ατμόσφαιρα δημιουργικής δυνατότητας. Υφαίνει ένα πλέγμα ασφαλείας από το οποίο το άτομο μπορεί να αρχίσει να εμπιστεύεται τον αρχηγό της ομάδας, την ομάδα και την μέθοδο του ψυχοδράματος.


Μετά την προετοιμασία, ο αρχηγός και ο επιλεγμένος «πρωταγωνιστής» προχωρούν την θεραπευτική δουλειά. Ψυχόδραμα σημαίνει δράση της ψυχής και αποκαλύπτει το εσωτερικό δράμα, ώστε αυτό να μεταφραστεί σε εξωτερικό δράμα. Τα μέλη της ομάδας παίζουν τα «βοηθητικά εγώ», τα οποία εκπροσωπούν σημαντικά πρόσωπα μέσα στο δράμα. Η αναπαράσταση πραγματοποιείται σε μια σκηνή, έτσι δημιουργείται ένας χώρος μέσα στον οποίο ζει ένα άτομο. Αν μια συζήτηση πραγματοποιείται στην κουζίνα, τοποθετούμε στην σκηνή τα τραπέζια και τις καρέκλες και δημιουργούμε έναν φανταστικό χώρο για παράθυρο, ψυγείο, νεροχύτη και άλλα αντικείμενα. Ο χρόνος, η ημέρα και η νύχτα, η ατμόσφαιρα, ζεστή ή  ψυχρή, επιθετική ή φιλική και ο χώρος, η απόσταση ανάμεσα στα αντικείμενα και τους ανθρώπους, όλα αποτελούν σημαντικά στοιχεία για να σκηνοθετηθεί ένα δράμα.

Ο πρωταγωνιστής δηλώνει ποιο κομμάτι της ζωής του θέλει να δουλέψει πάνω στην ψυχοδραματική σκηνή. Μπορεί να είναι  ο φόβος για τον θάνατο, η σχέση με την κόρη μου, το πρόβλημα εξουσίας στην δουλειά μου. Ο σκοπός είναι να εξετάσουμε το πρόβλημα στο παρόν, να δούμε πως εξελίχθηκε στο παρελθόν και να προσδιορίσουμε τις ρίζες του. Αναζητούμε τον αυθορμητισμό, μια καινούρια αντίδραση σε παλιά κατάσταση ή μια επαρκή αντίδραση σε μια νέα κατάσταση.

Ο μέσος όρος για μια ομάδα κυμαίνεται ανάμεσα σε πέντε και δεκαπέντε μέλη. Το βοηθητικό εγώ είναι οποιοσδήποτε στην ομάδα παίζει ένα ρόλο, αντιπροσωπεύοντας κάποιο άλλο σημαντικό πρόσωπο από την ζωή του πρωταγωνιστή. Αυτός ο ρόλος μπορεί να είναι ρόλος από την εξωτερική πραγματικότητα, όπως ένα μέλος της οικογένειας του πρωταγωνιστή, ή ένας συνάδελφος από την δουλειά. Μπορεί να είναι ένας ρόλος εσωτερικός, όπως ο εαυτός που φοβάται, ο παιδικός εαυτός ή η εσωτερική φωνή κάποιου. Ο ρόλος παίζεται πάντα σύμφωνα με την αντίληψη του πρωταγωνιστή


Η ανταλλαγή είναι η στιγμή της ομαδικής κάθαρσης και ολοκλήρωσης. Αποθαρρύνεται η ανάλυση της κατάστασης και ενθαρρύνεται η ταύτιση με τον πρωταγωνιστή και τον ρόλο. Συχνά, όπως στο αρχαίο δράμα, ένα από τα μέλη του κοινού έρχεται σε συναισθηματική κάθαρση βλέποντας την ιστορία κάποιου άλλου. Το νόημα της ανταλλαγής είναι να συλλάβει αυτή την διαδικασία εκμάθησης και να επιτρέψει στα μέλη της ομάδας να εκφράσουν συναισθήματα ή γνώσεις που αποκόμισαν. Μια ακόμα λειτουργία της ανταλλαγής είναι η επαναφορά στην ηρεμία, μια επιστροφή στις προοπτικές της πραγματικότητας μετά από την ομαδική αναπαράσταση. Το κλείσιμο της συνεδρίας επιτυγχάνεται κατά την διάρκεια αυτής της φάσης του δράματος.