Οι περισσότεροι ειδικοί ορίζουν ως παχύσαρκο ένα άτομο το οποίο έχει 20% ή παραπάνω βάρος από το κανονικό το οποίο καθορίζεται από έναν πίνακα  βασισμένο στον υπολογισμού του ύψους, του φύλου, και της ηλικίας. Σε περισσότερες από τις μισές περιπτώσεις , η παχυσαρκία εμφανίζεται πρόωρα, κατά τα 2 πρώτα χρόνια ζωής του παιδιού. Σε άλλες περιπτώσεις , η παχυσαρκία εμφανίζεται στα 6-7 χρόνια, δηλαδή με την είσοδο του παιδιού   στο σχολείο ή κάποιες φορές με την είσοδο στην εφηβεία».

Οι διατροφικές συνήθειες των γονιών, δηλαδή το είδος φαγητού που καταναλώνεται στο σπίτι, η ποσότητα, οι ώρες φαγητού, κλπ είναι οι βασικοί υπεύθυνοι για τις κακές διατροφικές συνήθειες των παιδιών. Αν το παιδί μεγαλώνει αντιγράφοντας τις λάθος συνήθειες των γονιών οι οποίοι μπορεί να είναι ή να μην είναι παχύσαρκοι, ανάλογα με τον σωματότυπό τους, είναι απαραίτητο το πρόβλημα να αντιμετωπιστεί ως πρόβλημα ολόκληρης της οικογένειας.

Επίσης η αίσθηση της απόρριψης από σημαντικά πρόσωπα του οικείου περιβάλλοντος μπορεί επίσης να ενεργοποιήσει την ανάγκη παλινδρόμησης στα συναισθήματα ασφάλειας, αποδοχής κι επιδοκιμασίας που παίρναμε όταν ήμασταν παιδιά, έμμεσα από τη μαμά ή τον μπαμπά, μέσω της τροφής. Η απόρριψη από τον ένα ή και τους δύο γονείς ότι δεν είναι αρκετά καλό (καλό παιδί, καλός μαθητής, καλός γιος ή κόρη, κ.ο.κ), η αίσθηση ότι δεν αξίζει και πολλά, δηλαδή η χαμηλή αυτοεκτίμηση. «Αφού ότι κι αν κάνω δεν είμαι και τόσο καλός/η, ας φάω τουλάχιστον να το ευχαριστηθώ». Η πρόσληψη τροφής καλύπτει και σ’ αυτήν την περίπτωση συναισθηματικές ανάγκες.

Ένα άλλο πιο προσφιλές παράδειγμα, είναι παιδιά που έχουν βιώσει διαζύγιο, θάνατο γονέα ή οικείου προσώπου ή έχουν μεγαλώσει σε οικογένεια που κάποιο από τα μέλη της είχε πρόβλημα εξάρτησης.  Εδώ η υπερφαγία και το συνεχές «τσιμπολόγημα», μπορεί να συμβαίνουν επειδή δημιουργούν ένα αίσθημα ζεστασιάς και ευχαρίστησης ενάντια στο φόβο και την ανασφάλεια που μπορεί να βιώνουν καθημερινά μέσα στο σπίτι τους.

Η έλλειψη ουσιαστικής σχέσης αγάπης και αποδοχής από τους γονείς και την ευρύτερη οικογένεια, τ ης ανοιχτής εκδήλωσης της αγάπης, της δημιουργίας ενός περιβάλλοντος ασφάλειας και σταθερότητας, της οριοθέτησης που πατά πάνω σε νοιάξιμο και όχι σε κατάχρηση εξουσίας, μπορούν να δημιουργήσουν σοβαρά ψυχικά ελλείμματα στο παιδί. Και πάλι το παιδί μπορεί να καταφύγει στην αυξημένη λήψη τροφής «για να γλυκάνει τον πόνο του» όπως ομολογεί η παροιμία.

Από ποια ηλικία κι έπειτα αρχίζει το ίδιο το παιδί να έχει συνείδηση σε σχέση με αυτό, πώς το βιώνει και γιατί;

Με ποιον τρόπο αυτά τα βιώματα, κάνουν αισθητή την παρουσία του στη ζωή του παιδιού ως ενήλικα και γιατί (δηλ. πώς επιδρούν στη διαμόρφωση του ψυχισμού του -π.χ. αυτοεικόνα, αυτοεκτίμηση κτλ-, του χαρακτήρα του και της αλληλεπίδρασής του με τους άλλους -π.χ.διαχείριση συμπλεγμάτων, διαχείριση επαγγελματικών/ διαπροσωπικών σχέσεων κτλ-);

Η εικόνα σώματος είναι κάτι περισσότερο από την νοητική απεικόνιση του σώματος μας. Σχετίζεται με την αντίληψη, τις πεποιθήσεις, τις σκέψεις, τις συμπεριφορές και τα συναισθήματα που αφορούν την εμφάνιση μας. Δεν είναι στατική και μόνιμη, αλλά αλλάζει και επηρεάζεται από την διάθεση, τις εμπειρίες μας και το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζούμε. Η εικόνα που έχουμε για το σώμα μας δημιουργείται σταδιακά από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ζωής μας και είναι αλληλένδετη με το οικογενειακό μας περιβάλλον, αλλά και με τις κοινωνικές αντιλήψεις σχετικά με το ιδανικό σώμα. Με λίγα λόγια αρχίζουμε να βλέπουμε τον εαυτό μας και το σώμα μας αρχικά μέσα από τα μάτια των γονιών μας και στη συνέχεια μέσα από τους φίλους ή τους συνομήλικους μας. Κατά την προσχολική ηλικία το παιδί συμμετέχει ενεργά πλέον στη ζωή της οικογένειας και επηρεάζονται άμεσα ή έμμεσα οι συνήθειες διατροφής του. Ήδη έχει την ικανότητα να επικοινωνεί λεκτικά και να συμμετέχει σε κοινωνικού χαρακτήρα επαφές και δραστηριότητες. Στην ηλικία αυτή προβάλλουν εντονότερα οι ιδιαιτερότητες των παιδιών σε θέματα διατροφής.

Έτσι, παραδείγματος χάριν, το παχύσαρκο παιδί έχει χαμηλή αυτοπεποίθηση και αισθάνεται κατώτερο των φίλων και συμμαθητών του. Η αίσθηση αυτή μπορεί να συντελέσει στη δημιουργία συμπλεγμάτων και κατάθλιψης, κυρίως κατά τη διάρκεια της εφηβείας. Ότι αποτελεί βασική ανάγκη και απόλαυση της παιδικής κι εφηβικής ηλικίας, όπως το παιχνίδι και η άσκηση (ποδόσφαιρο με φίλους, κυνηγητό, σκοινάκι, κ.ο.κ.) γίνεται πηγή άγχους αφού το παχύσαρκο παιδί συχνά, δεν επιτυγχάνει στη γυμναστική και τα ομαδικά παιχνίδια τις επιδόσεις των συμμαθητών του, με συνέπεια εκτός των άλλων, να είναι λιγότερο δημοφιλές κι αποδεκτό στις συντροφιές.

Συχνά η αρνητική εικόνα σώματος επηρεάζει την αυτοπεποίθηση, γεγονός που σημαίνει ότι το άτομο νιώθει ανεπαρκές, ότι δεν αξίζει. Είναι πολύ δύσκολο να αγαπάς το ποιός είσαι αν δεν σου αρέσει το σώμα που έχεις! Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι άνθρωποι με αρνητική εικόνα σώματος να έχουν πολύ έντονο άγχος στις διαπροσωπικές τους σχέσεις, καθώς πιστεύουν ότι οι άλλοι θα τους απορρίψουν ή θα τους γελοιοποιήσουν και συχνά αποφεύγουν την διαπροσωπική επαφή και τις κοινωνικές εκδηλώσεις. Όσο όμως βρίσκονται σε μία μόνιμη φάση αποφυγής, τόσο αυξάνονται τα συναισθήματα της μοναξιάς, της ντροπής και της αυτοαπόρριψης. Αρκετοί άνθρωποι με αρνητική εικόνα σώματος εμφανίζουν μειωμένη απόδοση στην εργασία τους και στην επαγγελματική τους εξέλιξη, λόγω της χαμηλής τους αυτοεκτίμησης και συχνά αποφεύγουν τις ερωτικές επαφές και σχέσεις. Μία χρόνια αρνητική εικόνα σώματος οδηγεί στην εμφάνιση συμπτωμάτων κατάθλιψης, όπου τα συναισθήματα της απελπισίας και της ματαιότητας γίνονται πιο έντονα, με συνέπεια να εντείνεται η αρνητική κριτική γύρω από το σώμα. Αυτός είναι ο φαύλος κύκλος της απόγνωσης. Συχνά μάλιστα κάποιοι στην προσπάθεια τους να αλλάξουν το σώμα του, πχ να είναι πιο αδύνατοι, αποκτούν εξεζητημένες διατροφικές συνήθειες ή μπαίνουν στην διαδικασία του περιορισμού της τροφής, που οδηγεί σε υπερφαγίες και στην προσπάθεια τους να ανακτήσουν τον έλεγχο αρχίζουν να χρησιμοποιούν συνήθειες εκκαθάρισης. Η αρνητική εικόνα σώματος συνδέεται άμεσα άλλωστε με τον κίνδυνο εμφάνισης διατροφικής διαταραχής.

Οι ενήλικες λοιπόν που αισθάνονται ανασφαλείς είναι πιθανόν να καταφεύγουν στην κατανάλωση υπερβολικών ποσοτήτων τροφής (υπερφαγία) για να ξανανιώσουν αυτό το σημαντικό και καταπραϋντικό αίσθημα ασφάλειας που αισθάνονταν όταν ήταν παιδιά καθώς τρέφονταν από την μητέρα τους. Σ’ αυτήν την περίπτωση το αίσθημα του κορεσμού που επιχειρεί ο ενήλικας μέσα από την κατανάλωση μεγάλης ποσότητας τροφής εξυπηρετεί την παλινδρόμηση σε μια παιδική αίσθηση ασφάλειας & ευδαιμονίας.

Πώς επιδρά στον ψυχισμό του ενήλικα ειδικά σε σχέση με τη σεξουαλικότητά του ο τρόπος που έχει βιώσει ως παιδί την παχυσαρκία, τόσο σε περίπτωση που είναι άνδρας όσο στην περίτπωση που είναι γυναίκα και γιατί; Τι προβλήματα μπορεί να του δημιουργήσει στη σχέση του με το άλλο φύλο;

Συχνά πίσω από την παχυσαρκία μπορεί να κρύβεται η ασυνείδητη πρόθεση για αποφυγή σεξουαλικής επαφής με το άλλο φύλο. Ουσιαστικά το άτομο επιζητεί να γίνει αποκρουστικό και μη αρεστό προς το αντίθετο φύλο. Η αποφυγή της σεξουαλικής επαφής μπορεί να οφείλεται σε πρώιμες τραυματικές εμπειρίες που ενδέχεται να συνέβησαν στο οικογενειακό περιβάλλον, είτε να συσχετίζονται με εμπειρίες και φόβους γύρω από το σεξ, όπως σεξουαλική παρενόχληση, κακοποίηση ή ακόμα και ο φόβος μιας γυναίκας μη μείνει έγκυος. Σε περιπτώσεις που η σεξουαλική επιθυμία είναι παρούσα όμως η σεξουαλική ζωή είναι ελλιπής είτε ανύπαρκτη, διεγείρει συναισθήματα άγχους, κατάθλιψης και ματαίωσης. Η απώλεια της σεξουαλικής ικανοποίησης αποκαθίσταται από υπερβολική κατανάλωση φαγητού, η οποία κατευνάζει τα δυσάρεστα συναισθήματα που νιώθει το άτομο.

Στην εφηβεία η παχυσαρκία συνεχίζει να λειτουργεί ως ανασταλτικός παράγοντας,  ιδιαίτερα σε σχέση με την έναρξη της ερωτικής ζωής. Πολλές φορές τα πρώτα σημάδια αύξησης βάρους εμφανίζονται στην εφηβεία και μπορεί να σχετίζονται με την αναστολή της σεξουαλικότητας, σε ψυχικό επίπεδο, καθώς και με δυσκολίες αποδοχής της ενήλικης σεξουαλικής ταυτότητας και αυτών που συνεπάγεται ο χαρακτηρισμός «είμαι γυναίκα» ή «είμαι άνδρας».

Τι φόβους μπορεί ενδεχομένως να κληροδοτήσει σε έναν γονιός σε σχέση με το παιδί του, ένα δικό του παχύσαρκο παρελθόν, τι κινδύνους επιφυλάσσουν, εν δυνάμει, οι φόβοι αυτοί στο παιδί του και γιατί, και πώς είναι καλύτερο να τους διαχειριστεί (τους φόβους του ο γονιός);

Αντιλήψεις που είχαν οι γονείς του παχύσαρκου, όταν αυτός ήταν παιδί (π.χ. ‘θα είσαι πάντα χοντρός όπως ο πατέρας σου, πρέπει να τρως όλο το φαΐ σου, γιατί το πολύ φαγητό είναι υγεία!, αφού μοιάζεις σε όλα στη μητέρα σου, θα γίνεις κι εσύ παχιά όπως είναι αυτή…), καταγράφονται στον ασυνείδητο νου του παιδιού και είναι πιθανό να επηρεάσουν την μελλοντική αυτο-αντίληψή του και την εικόνα που θα έχει ως ενήλικας για το σώμα του, μολονότι σκέψεις όπως οι παραπάνω μπορεί να είναι μη ρεαλιστικές, ανακριβείς, αυθαίρετες, ή ακόμα και παράλογες.

5.Πρακτικά, από ποια ηλικία και με πους τρόπους είναι καλό να διαχειριστούμε ένα παιδί που έχει ροπή προς την παχυσαρκία, προκειμένου και να το προφυλάξουμε απέναντι σε αυτήν, αλλά να μην του δημιουργήσουμε πρόβλημα σε σχέση με αυτό;

Η Αξία της Πρόληψης:

Η πρόληψη της παχυσαρκίας πρέπει να ξεκινά από τη βρεφική ηλικία.

1. Δώστε στο παιδί σας αγάπη άνευ όρων! Η αγάπη δεν σχετίζεται με ικανότητες, επιτεύγματα, χαρακτηριστικά. Αγαπήστε το παιδί για αυτό που είναι και δείξτε το με κάθε τρόπο, λεκτικό και μη λεκτικό.

2. Κάνετε πράγματα μαζί. Βοηθήστε το να γίνει δημιουργικό, ενεργητικό, να αξιοποιήσει τις δεξιότητες και τις κλίσεις του. Παίξτε μαζί μέσα ή έξω από το σπίτι, αθληθείτε, ζωγραφίστε, πάτε θέατρο, σινεμά, ανεβείτε στο βουνό, κάνετε ποδήλατο…. Υπάρχουν εκατοντάδες πράγματα να κάνετε με το παιδί σας. Διαλέξτε όποια ταιριάζουν και σε σας και στο παιδί. Συμφωνείστε μαζί του, μην του επιβάλετε αυτό που εσείς θέλετε.

3. Ακούστε τι έχει να πει. Αν μέχρι σήμερα δεν ακούγατε δώστε τώρα χώρο στο παιδί να βρει το κουράγιο να αρχίσει να μιλάει για τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τα θέλω του. Συζητήστε με κατανόηση τα παράπονά του για εσάς. Ανοίξτε δίοδο ουσιαστικής επικοινωνίας με το παιδί σας.

4. Βάλτε όρια. Τα παιδιά και οι νέοι χρειάζονται όρια για να νιώθουν ασφαλείς και για να μπορούν τα ίδια μετά να οριοθετούν τον εαυτό τους. Πχ σε σχέση με τη διατροφή μπορεί να μπει όριο ότι τα γλυκά καταναλώνονται ως το απόγευμα ή ότι στο σχολείο καταναλώνει το κολατσιό που έχει πάρει από το σπίτι.

5. Δείτε την ομορφιά του! Αναγνωρίστε ανοιχτά τα καλά του στοιχεία, εξωτερικά και εσωτερικά. Βοηθείστε το να δει τα χαρίσματά του και να νιώσει καλά με τον εαυτό του. Επιβραβεύστε τις προσπάθειές του, πείτε μπράβο χωρίς να το τσιγκουνεύεστε.

Ένα παιδί που μεγαλώνει με αγάπη σε μια οικογένεια που επιτρέπει τη ροή στην επικοινωνία, μοιράζεται χρόνο & δραστηριότητες, υποστηρίζει και επιβραβεύει την φυσική ανάπτυξη των χαρακτηριστικών του παιδιού, βάζοντας το πλαίσιο στο οποίο θα γίνουν όλα αυτά, έχει λίγες πιθανότητες να γίνει παχύσαρκο και πολλές να μειώσει σημαντικά το βάρος του (σε συνδυασμό με σωστή διατροφή) στην περίπτωση που ήδη είναι.

Τύποι πείνας κατά SUSIE ORBACH 1978